Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: “Ustawa AML”), będąca efektem zaimplementowania dyrektywy z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniająca rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE (dalej: “Dyrektywa AML”) do krajowego porządku prawnego, nakłada na szeroką grupę instytucji obowiązek wdrożenia procedury AML. To złożony proces, ale warto przeprowadzić go prawidłowo! W razie zaistnienia zaniechania we wdrażaniu i wykonywaniu odpowiednich procedur, na instytucje obowiązane, organ administracyjny tj. KNF lub Generalny Inspektor Informacji Finansowej lub Prezes NBP będą mogli nałożyć karę administracyjną, z kolei w stosunku do osób działających w imieniu tychże instytucji grozić będzie kara pozbawienia wolności. – Kogo dotyczy procedura AML i jak wprowadzić ją w swojej działalności gospodarczej?
W celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu polski ustawodawca wytypował szeroki katalog podmiotów określanych jako instytucje obowiązane.
Wśród nich można znaleźć kilkadziesiąt rodzajów działalności gospodarczej, w tym:
Katalog zamknięty instytucji obowiązanych wskazują przepisy art.2 ust.1 pkt 1)-26) Ustawy AML, które mogą zostać zmienione w drodze nowelizacji ustawy.. Jeżeli prowadzisz działalność gospodarczą i jesteś jedną z instytucji obowiązanych w rozumieniu przepisów Ustawy AML lub dopiero masz zamiar założyć taką działalność, zweryfikuj czy nie musisz stosować przepisów z zakresu przeciwdziałania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Jeżeli tak jest, powinieneś zadbać o spełnienie wymagań przed rozpoczęciem działalności lub dostosować wewnętrzne regulacje do norm zawartych w przepisach Ustawy AML.
Warto zaznaczyć, że obowiązki wynikające z Ustawy AML są takie same dla każdej instytucji obowiązanej. Oznacza to, że zarówno bank lub zakład ubezpieczeń, jak i osoba fizyczna prowadząca działalność będącą w związku z procedurami AML, ma obowiązek stosować wszystkie przepisy ustawy. Oczywiście natężenie środków ostrożnościowych w każdym przypadku będzie inne, ponieważ należy uwzględnić m.in. skalę i stopień ryzyka prowadzonej działalności oraz docelowych klientów i kontrahentów przedsiębiorcy.
Obowiązki wymienione w Ustawie AML można podzielić na kilka grup. Przyjrzyjmy się każdej z nich nieco bliżej.
Ustawodawca nakłada obowiązek wyznaczenia odpowiednich podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie, nadzorowanie i wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów Ustawy. Tym samym, instytucje obowiązane są do wyznaczenia kadry kierowniczej wyższego szczebla oraz wyznaczenia pracownika zajmującego kierownicze stanowisko, który będzie odpowiadać za zapewnienie zgodne z przepisami Ustawy działania instytucji tzw. AMLRO (ang. Anti-Money Laundering Reporting Officer). Dodatkowo, jeśli wewnątrz instytucji funkcjonuje zarząd albo organ zarządzający, wówczas instytucja powinna wyznaczyć osobę spośród tego organu odpowiedzialną za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie. Z kolei w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, to osoby ją prowadzące funkcjonują łącznie jako wyżej wymienione podmioty.
Ustawa AML nakazuje instytucji obowiązanej obowiązek zapewnienia uczestnictwa w programach szkoleniowych osobom wykonującym obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Rodzaj i forma szkoleń pozostawiona jest do swobodnej decyzji instytucji, w związku z czym mogą to być zarówno szkolenia e-learningowe, jak i konferencje oraz szkolenia z udziałem trenera. Ważne aby zakres szkoleń obejmował tematykę przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, a także ochronę danych osobowych. Choć w ostatnim przedmiocie, szkolenia mogą być realizowane odrębnie..
Stosownie do brzmienia art. 50 Ustawy AML w instytucji należy wdrożyć wewnętrzną procedurę. Taka procedura powinna określać m.in. zasady:
Wewnętrzna procedura ustanowiona w instytucji lub jej każdorazowa aktualizacja, przed wdrożeniem w życie, powinna podlegać akceptacji przez kadrę kierowniczą wyższego szczebla..
Dodatkowo, ustawa nakłada obowiązek opracowania i wdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania przez pracowników lub osoby wykonujące czynności na rzecz instytucji (np. w ramach umowy zlecenia lub umowy B2b), rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. W ramach tej procedury instytucja powinna uwzględnić w szczególności:
osobę odpowiedzialną za odbieranie zgłoszeń
Założeniem Dyrektywy AML i tym samym Ustawy AML jest ochrona różnych sektorów gospodarczych przed patologicznymi zjawiskami jak przestępczość zorganizowana, terroryzm i ich pochodne wpływające na prawidłowe funkcjonowanie obrotu gospodarczego. Z kolei przeciwdziałaniem w myśl Ustawy AML mają być tzw. środki bezpieczeństwa finansowego.. Są to działania, do których zobligowane zostały instytucje obowiązane.
Przepisy Ustawy AML wyróżniają kilka różnych środków bezpieczeństwa finansowego, w szczególności:
Środki bezpieczeństwa finansowego należy stosować każdorazowo przy nawiązywaniu nowej relacji gospodarczej, w przypadku podejrzenia możliwości dokonania prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz wątpliwości co do prawdziwości oświadczeń klienta. Dodatkowo należy je wdrożyć przy tzw. transakcjach nadprogowych, np. o wartości równej lub przekraczającej równowartość 15 000 euro.
Dodatkowo zgodnie z przepisami Ustawy AML Ustawy AML, środki bezpieczeństwa finansowego mogą być stosowane w wersji podstawowej, wzmożonej, ale też uproszczonej. Przesłanką do wzmożenia procedury jest np. powiązanie klienta lub beneficjenta rzeczywistego z państw trzecich wysokiego ryzyka, jak Algieria, Angola lub Bułgaria. Z kolei wariant uproszczony może znaleźć zastosowanie, kiedy klientem jest jednostka sektora finansów publicznych.
Ustawa AML w art. 27 nakazuje regularną ocenę ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu przez instytucje obowiązane. Przy ocenie ryzyka należy uwzględnić czynniki związane m.in. z klientami, obszarami geograficznymi, produktami, usługami, transakcjami i kanałami ich dostaw. Na podstawie dokonanej oceny osoby odpowiedzialne za stosowanie procedury AML podejmują decyzję o tym, jak ewaluować swoich potencjalnych klientów.
Organem właściwym do nadzorowania prawidłowości wdrożenia AML jest Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Współpraca z nim obejmuje m.in. przekazywanie raportów, zgłaszanie podejrzanych transakcji, a także przekazywanie informacji o danych stosunkach gospodarczych lub transakcjach okazjonalnych, które skutkują zawarciem transakcji przekraczającej progi ustawowe.
W celu właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem w organizacji należy zadbać o prawidłowe wdrożenie niezbędnych procedur AML. Zapewnienie zgodności działalności instytucji z przepisami jest bardzo ważne, ponieważ uchybienia na tym polu mogą skutkować nałożeniem kary administracyjnej w wysokości do 2-krotności osiągniętego zysku lub unikniętej straty albo 1 miliona euro.
Ponadto, Ustawa AML przewiduje również sankcje karne w przypadku niedopełnienia obowiązku przekazania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej podejrzenia popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub przekazanie informacji nieprawdziwych lub zatajenie prawdziwych danych dotyczących transakcji. Przepis ten typizuje zachowanie osób działających w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej. Z kolei drugą sankcją karną jest zachowanie udaremnienia lub utrudnienia przeprowadzenia czynności kontrolnych i w tym przypadku ustawodawca sankcjonuje zachowanie każdej osoby, niezależnie czy działa w imieniu instytucji obowiązanej.
Planujesz rozpoczęcie działalności gospodarczej i nie jesteś pewien, czy spoczywają na Tobie obowiązki w zakresie AML? A może musisz wdrożyć regulacje AML, ale nie wiesz, jak zrobić to prawidłowo? Zachęcamy do kontaktu z naszym zespołem! Kancelaria Marszałek & Partnerzy oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie opracowania, wdrożenia i monitorowania procedury przeciwdziałania prania brudnych pieniędzy i finansowania terroryzmu.