W ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost zainteresowania alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów.
Rozprzestrzenianie się pandemii koronawirusa w ciągu ostatnich dwóch lat wpłynęło w znacznym stopniu na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Niepewna, a w konsekwencji niestabilna sytuacja w kraju wywoływała czasowe zawieszenie rozpoznawania spraw, a następnie wpłynęła w znacznym stopniu na spowolnienie i ograniczenie w funkcjonowaniu sądownictwa.
Jeszcze przed okresem pandemii sądy były w znacznym stopniu przeciążone z powodu dużej liczby toczących się spraw, co wpływało na odległe terminy kolejnych rozpraw i postępowania sądowe trwające wiele lat.
Dodatkowe utrudnienia związane z pandemią, takie jak nowy system pracy, obowiązek izolacji, kwarantanna przesyłek pocztowych i praca zmianowa w sądach, miała skutek w wielu odwołanych terminach posiedzeń sądowych, a tym samym w wydłużeniu czasu trwania sporu. Dodatkowo w związku z pandemią powstaje wiele nowych sporów, które przez następne lata będą stanowiły dodatkowe obciążenie dla sądów.
W ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost zainteresowania alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów (ADR). Zawierane między stronami sporu ugody pozasądowe stanowią dogodną formę dojścia do porozumienia w atmosferze komfortu oraz bez ingerencji organu państwowego.
Na rozwój ADR w znacznym stopniu wpłynęła również reforma przepisów, w tym w szczególności nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego w 2019 roku. Dodatkowo w ciągu ostatnich lat prowadzone były prace nad zmianą wielu aktów prawnych, celem uwzględnienia w nich obowiązku prowadzenia mediacji lub obowiązku informowania o niej.
Istnieją głosy wśród praktyków ADR, twierdzące, iż w niektórych rodzajach konfliktów, z uwagi na ich specyfikę, alternatywne metody rozwiązywania sporów powinny być stosowane obowiązkowo. Ostatnio np. pojawił się projekt zmian regulacji dotyczących postępowania rodzinnego, które zakładają między innymi obowiązkowe posiedzenie informacyjne przy udziale mediatora.
Jedną z najbardziej popularnych metod alternatywnego rozwiązywania sporów jest mediacja, która stanowi dobrowolną i poufną metodę na rozwiązanie sporu z udziałem bezstronnej i neutralnej osoby trzeciej. Mediator w drodze wspólnych negocjacji pomaga stronom sporu dojść do porozumienia i osiągnąć rozwiązanie. Mediację można przeprowadzić we wszystkich sprawach, w których prawo dopuszcza zawarcie ugody.
Pośród jej zalet najczęściej wskazuje się: niski poziom sformalizowania, krótki czas trwania oraz znamiennie niższe, od postępowania sądowego, koszty. Istnieje również wiele badań potwierdzających, iż ADR, w tym szczególności mediacja, pozwalają na rozwiązanie sporu w sposób zdecydowanie bardziej satysfakcjonujący i trwały niż postępowanie sądowe.
Ponadto w świetle obecnych okoliczności związanych z pandemią, utrudniających chociażby samą możliwość konfrontacji spornych stron, pośród zalet mediacji należy wymienić również elastyczność w zakresie formy oraz czasu przeprowadzenia mediacji, bowiem zależą one jedynie od stron sporu oraz mediatora.
Artykuł 18311 k.p.c. stanowi, iż wyznaczenie posiedzenia mediacyjnego nie jest wymagane, jeżeli strony wyrażą na to zgodę. Przedmiotowa regulacja daje możliwość przeprowadzenia mediacji z użyciem środka porozumiewania się na odległość zarówno w formie internetowej, jak i telefonicznej.
Po zakończeniu mediacji mediator ma obowiązek sporządzić protokół, w którym najczęściej znajduje się również treść zawartej ugody. Co do zasady, następnie strony powinny podpisać przedmiotową ugodę, jednakże art. 18312 §2 k.p.c. zakłada również możliwość stwierdzenia przez mediatora niemożności podpisania ugody przez strony i odnotowania tego w protokole.
Ostatnim etapem jest zatwierdzenie ugody przez sąd. W przypadku gdy mediacja była prowadzona na podstawie umowy o mediację, zawartą ugodę wraz z wnioskiem o zatwierdzenie składa do sądu strona. Natomiast gdy mediacja była prowadzona na skutek skierowania przez sąd, protokół wraz z ugodą składa w sądzie mediator.
Tak ukształtowana forma rozwiązywania sporu daje stronom możliwość do całkowicie dowolnego kształtowania warunków oraz tempa pracy nad sporem. Okoliczności te sprzyjają nie tylko krótkiemu czasowi trwania sporu i niskim kosztom, ale również niosą za sobą pozytywne konsekwencje na tle emocjonalnym. Taki sposób rozwiązywania konfliktów stanowi korzyść nie tylko dla samych stron, które mają szanse na rozwiązywanie konfliktu w ciągu kilku tygodni, ale również dla sądów oraz profesjonalnych pełnomocników.
Mediacja zyskuje popularność PORADNIK: PRAWO I PODATKI W FIRMIE (kancelarierp.pl)